50 jaar huisartsopleiding in Nederland

Al direct na de tweede wereldoorlog werd het probleem onderkend: de studie geneeskunde bereidt onvoldoende voor op huisartsgeneeskundige beroepsuitoefening. Er lag te weinig focus op voor de huisarts relevante medisch-inhoudelijke kennis, psychosociale problemen, het belang van de arts-patiënt relatie en op arts-patiëntcommunicatie. Dat leidde onder leiding van prof. dr. Jan van Es in 1964 tot een ontwerp voor een nieuwe medische vervolgopleiding van 1 jaar: de huisartsopleiding. Dit gebeurde tegelijk met een herziening van de geneeskundeopleiding, die vanaf 1966 werd gerealiseerd.

In 1965 werd het Nederlands Huisartsen Instituut opgericht als wetenschappelijk instituut van het NHG. Jan van Es werd in 1966 de eerste hoogleraar Huisartsgeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Utrecht.

In 1971 startte op vrijwillige basis de eerste experimentele opleidingsgroep van ongeveer 12 arts-assistenten (A.A.’s). Volgens het ontwerp van Van Es had deze groep twee begeleiders: een huisarts en een gedragswetenschapper. De huisarts was daarbij verantwoordelijk voor de medische aspecten van het vak en de gedragswetenschapper voor de psychosociale aspecten van ziek zijn, de persoonlijkheid van de arts, het onderwijs in gespreksvoering en de groepsprocessen.

Van 1972 tot 1974 werd door een landelijk groep gewerkt aan de omschrijving van de opleiding, welke is vastgelegd in het Raamplan voor de Specifieke Opleiding tot Huisarts (SOH). In het Raamplan waren de 4 pijlers uit het ontwerp van de opleiding van Van Es herkenbaar. De 4 pijlers waren: ”praktijkvoering, praktijkuitoefening, communicatie en coöperatie”.

De huisartsopleiding startte aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Na wijziging van het Academisch Statuut volgden van 1973 tot 1975 de andere universiteiten met een huisartsopleiding. In 1973 werd ook de Huisarts Registratie Commissie (HRC) opgericht.

Methodisch werken was in de jaren 80 het magische woord. Het stond voor ‘werken volgens een methode’. Dat wil zeggen ‘doelgericht en systematisch te werk gaan, en tegelijkertijd werken aan de relatie met de patiënt om deze verhouding te kunnen benutten voor de hulpverlening’. Verder werd een methodische werkwijze gezien als een voorwaarde om beter te kunnen samenwerken met andere disciplines. Zo werden de uitgangspunten van Van Es voortgezet, maar nu in een duidelijke werkwijze die ook voor andere disciplines in de eerste lijn herkenbaar was.

In 1983 ontwikkelde de LHV een beschrijving Basispakket van de huisarts. Dit was de aanleiding voor het oprichten van de Commissie Curriculum Constructie (meerjarige) Beroepsopleiding tot Huisarts (CCBOH). De CCBOH heeft van 1985 tot 1987 gewerkt aan een 7-tal CCBOH-rapporten over de huisartsopleiding. In 1987 startte enkele instituten op basis van deze rapporten een experimentele 2-jarige huisartsopleiding. Van 1988 tot 1994 werd de 2-jarige opleiding op alle instituten uitgevoerd.

Vanaf 1994 ging men zich langzaam maar zeker voorbereiden op de overgang van de 2-jarige naar de 3-jarige opleiding. Uiteindelijk startte in 1999 het Project Actualisering Huisartsopleiding om de 3-jarige opleiding vorm te geven. In 2001 werd door de Werkgroep Raamcurriculum het nieuwe Raamplan voor de huisartsopleiding gepresenteerd.

Geïnspireerd door nieuwe onderwijskundige inzichten verschenen binnen het Project Actualisering Huisartsopleiding in 2000 de ‘Eindtermen van de huisartsopleiding’, omdat het ‘Basistakenpakket van de huisarts’ voor de opleiding toch tekort leek te schieten. Deze Eindtermen waren een hulpmiddel bij het bepalen van de benodigde invulling van de 3-jarige opleiding.

De ontwikkelingen in de huisartsenzorg stonden niet stil. In 2004 verscheen het ‘Aanbod Huisartsgeneeskundige zorg’ ontwikkeld door de NHG en de LHV als opvolger van het Basistakenpakket. Rond dezelfde periode werd in Canada het CanMEDS model ontwikkeld. Deze werd voor de Nederlandse huisartsen vertaald in het ‘Competentieprofiel van de huisarts’.

Dit leidde wederom tot herformulering van de uitgangspunten voor de huisartsopleiding. Nu via een landelijk project: het Project Vernieuwing Huisartsopleidingen. Binnen diverse deelprojecten werd de 3-jarige opleiding opnieuw ontworpen. Ook werden de Eindtermen gekoppeld aan de 7 competenties van het CanMEDS-model (2009). In 2016 verscheen het bijgestelde Competentieprofiel van de huisarts.

Weetje: Toetsing van de aios kreeg in deze periode een steeds grotere plaats in de opleiding. Het eerste Landelijke Toetsplan verscheen in 2011.

Op basis van de Toekomstvisie ‘Huisartsenzorg 2022: Modernisering naar menselijke maat’ werd opnieuw gekeken naar de huisartsopleiding. Met als doel: het zó inrichten van de opleiding, dat de op te leiden huisartsen goed op de toekomst werden voorbereid. Dit leidde tot het Landelijk OpleidingsPlan (LOP).

In het LOP werden de thema’s van de huisartsgeneeskundige zorg uitgewerkt, zoals die in de jaren ervoor door het NHG waren beschreven en waarmee naar schatting 70-80% van de feitelijke huisartsgeneeskundige zorg werd gedekt. Deze thema’s vormden de basis voor de (her-)inrichting van de huisartsopleiding, met name voor het medisch-inhoudelijke deel. Maar ook het context-specifieke communicatieonderwijs en de samenwerking met andere disciplines kwamen zo beter tot haar recht.

Binnen de thema’s werden zogenoemde Kenmerkende Beroeps Activiteiten (KBA’s) geformuleerd. Deze concretiseerden de competenties en maakten deze daardoor herkenbaarder voor de niet-onderwijskundig opgeleide huisartsopleiders en aios.